کوه دماوند کوهی در شمال ایران است که به عنوان بلندترین کوه ایران و بلندترین آتشفشان خاورمیانه شناخته میشود. این کوه در قسمت مرکزی رشتهکوه البرز در جنوب دریای خزر و در بخش لاریجان شهرستان آمل در استان مازندران قرار دارد و فاصله آن از تهران 66 کیلومتر است
منابع مختلف اندازههای گوناگونی برای ارتفاع قلهٔ دماوند از سطح دریا ذکر کردهاند. به نقل از سایت ملیآمار، ارتفاع این قله ۵٬۶۱۰ متر است، منابع دیگر، از جمله پایگاه ملی دادههای علوم زمین ایران و وبسایت رصدخانهٔ زمین ناسا، ارتفاع ۵٬۶۷۰ متر و ۵٬۶۷۱ متر را نیز برای قلهٔ این کوه ذکر کردهاند.
دماوند یک کوه آتشفشانی مطبق است که عمدتا در دوران چهارم زمینشناسی موسوم به دوران هولوسین تشکیل شده و نسبتا جوان است.
اما این کوه یک آتشفشان خفته است که امکان فعال شدن مجدد آن وجود دارد. در برخی از سالها از جمله در سال ۱۳۸۶، از قله دماوند، دود و بخارهایی خارج شدهاست که برخی از شاهدان آن را گواهی بر فعال شدن این آتشفشان پنداشتهاند.
قطر دهانه آتشفشان در حدود ۴۰۰ متر است. قسمت مرکزی دهانه، بوسیله دریاچهای از یخ پوشیده شده و در حاشیه آن دودخانهایی وجود دارد که زمینهای اطراف را به رنگ زرد درآورده اند.
جدا از دهانه فعلی، شواهدی از دهانههای قدیمی را میتوان دید. یکی از این دهانههای قدیمی در پهلوی جنوبی و در ارتفاع ۱۰۰ متر قرار دارد که در حال حاضر، محل خروج گازها و دودخانها است.
درجه برودت هوا در قله دماوند، در میانه تابستان، بین ظهر تا ساعت 16در حدود 4درجه زیر صفر است.دامنه دماوند در ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ متری در بهار یکسره از گلهای شقایق پوشیده میشود.
تاریخچه اولین صعودها:
از آثار و کتب تاریخی بجا مانده اینطور برمی آید که در زمانهای قدیم عدهای خود را به قلهٔ دماوند رسانیده بودند. اما اولین صعود مکتوب و موفقیت آمیز به قلهٔ دماوند توسط اروپائیان در سال ۱۸۳۷ و شخص تیلر تامسن صورت گرفته است. همچنین نخستین صعود مستند ایرانی به این قله، به سال ۱۸۵۷ باز میگردد که تیم سرهنگ محمد صادق خان قاجار ارتفاع آن را ۶۶۱۳ ذرع تعیین نمود.
مسیرهای صعود:
برای رسیدن به قله دماوند، مسیرهای مختلفی وجود دارند که شناخته شدهترین آنها این جبههها هستند:
جبهه شمالی؛ مسیر صعود این جبهه از میان دو یخچال سیوله (سمت راست) و دوبی سل (سمت چپ) صورت میگیرد.
جبهه شمال شرقی؛ پناهگاه تخت فریدون در این مسیر قرار دارد.
جبهه غربی؛ پناهگاه سیمرغ در این مسیر قرار دارد.
جبهه جنوبی؛ پلور، رینه (2100 متر)، گوسفندسرا (3000 متر)، بارگاه سوم (4200 متر) و آبشار یخی در این مسیر قرار میگیرند.
آسانترین این مسیرها جبهه جنوبی و سختترین آنها جبهه شمالی است. در مسیر جنوبی، آبشاری وجود دارد که همهٔ سال یخ زدهاست و تنها در تابستانهای بسیار گرم، جاری میشود که به همین دلیل به آن آبشار یخی گفته میشود. این آبشار با قرار داشتن در ارتفاع ۵۱۰۰ متری، از نظر ارتفاع از سطح دریا مرتفعترین آبشار خاورمیانه است.
معرفی شهر (روستای) رینه:
رینه با ارتفاع متوسط 2100 متر از سطح دریا در فاصله 90 کیلومتری شهر تهران ، در بخش لاریجان شهرستان آمل قرار دارد. کوهنوردانی که قصد صعود به قله دماوند از یال جنوبی را دارند میبایستی از مسیر رینه تردد نمایند. قرارگاه فدراسیون کوهنوردی در رینه گنجایش 30 نفر را برای شب مانی دارا میباشد.
دسترسی به منطقه:
از تهران که در جاده هراز قرار میگیرید ابتدا شهرهای بومهن و رودهن را رد کرده و پس از آبعلی به دو راهی دماوند – فیروزکوه و آمل که رسیدید مسیر مستقیم به سمت آمل را ادامه میدهید. پس از پشت سر گذاشتن امام زاده هاشم و حدود 20 کیلومتر بعد از پلور ورودی شهر رینه در سمت چپ قرار دارد. از اینجا حدود 5 کیلومتر راه تا رینه دارید.
برای دسترسی به گوسفند سرا (مسجد صاحب الزمان) هم باید از جاده ای که به موازات جاده هراز، رینه را به پلور متصل میکند به سمت پلور حرکت کنید و پس از حدود 5 کیلومتر به جاده خاکی میرسید که تابلوی زرد با نوشته "منابع طبیعی دماوند" در ورودی آن دیده میشود. این جاده خاکی بطول 6-7 کیلومتر به گوسفند سرا میرسد که مبدا صعود کوهنوردان از جبهه جنوبی میباشد. از این جاده خاکی ماشینهای شاسی بلند، مینی بوس، نیسان و یا ون میتوانند عبور نمایند. از رینه به گوسفند سرا نیسان کرایه ای نیز موجود میباشد.
مسير دسترسي به جبهه شمالي دماوند: از تهران كه به سمت آمل می روی در يكي از مسيرهاي دسترسي به شمال كشور قرار ميگيري كه به جاده هراز معروف است. براي صعود به قله دماوند از جبهه شمالي مقصد روستای ناندل از استان مازندران مي باشد. پس از عبور از پلور، گزنك، تونل وانا، بائيجان و پاسگاه آن در سمت چپ جاده ديگه بايد حواستون رو جمع كنيد تا خروجي روستاي ناندل رو رد نكنيد. بعد از پاسگاه بايجان و عبور از 2 تونل (تونل شماره 9 يا تونل نوراني و تونل شماره 8 يا تونل آيو در جاده هراز) در سمت چپ خروجي دلارستاق و روستاي ناندل با تابلوهايي كاملا مشخص شده است.