آموزش اولیه کوهنوردی
در این مجموعه مقالات سعی بر این داریم تا اصول اولیه کوهنوردی را از آغاز به صورت تئوری در اختیار علاقه مندان به این رشته ورزشی قرار دهیم. بدهی است که این ورزش نیز مانند تمامی ورزشهای دیگر باید بر اساس اصول علمی و درست انجام پذیرد و همچنین فقط دانستن تئوری این ورزش به معنی کسب مهارت در آن نیست و تئوری های علمی در کنار فعالیتهای عملی موجب کسب مهارتهای کافی در این رشته جذاب ورزشی خواهد شد.
فصل اول: آغاز کوهنوردی
نکاتی چند برای شروع کوهنوردی
کوهنوردی برای کسانی که بدون داشتن تجهیزات کافی و تمرین و آمادگی جسمانی و تجربه کافی پا در این عرصه می گذارند، فقط به استقبال خطر رفتن است . پس با مطالعه و تجربه، نحوه زندگی در کوهستان را بیاموزیم.
1-مناطق کوهستانی
کوه(Mountain): زمینی که نسبت به پیرامون خود بطور مشخصی برجسته تر بوده و دارای دامنه های شیب داری باشد.
گرده (Arête - Flank): یالهایی که شیب آنها زیادتر بوده و بیشتر از مناطق سنگی و صخره ای تشکیل شده باشد.
صخره(Rock): سنگهای یکپارچه و بزرگ را که بتوان حداکثر با یک طول طناب صعود نمود صخره می نامند.
دیواره(Wall) : مناطقی که دارای سنگهای یکپارچه با شیب زیاد می باشند و برای صعود آنها به بیش از یک طول طناب نیاز باشد.
یال(Ridge) : محل برخورد دو دامنه شیب دار در بالاترین نقطه تماس است.
قله(Summit, Peak, Top) : بالاترین نقطه کوه را نامند و ممکن است برخی کوهها دو یا چند قله هم ارتفاع داشته باشند.
خط الرا س(Divide): به خط اصلی و بلندترین یال بین دو قله که محل تقسیم آب باران باشد، گویند.
دره (Valley): محل برخورد دو دامنه شیب دار در پایین ترین نقطه تماس است.
محافظت از طبیعت کوهستا ن: با وجود اینکه توصیه می شود که زباله های غیر قابل تجزیه مانند قوطی کنسرو، پاکت آبمیوه، شیشه و نایلون و دیگر مواد مصنوعی به شهر برگردانده و مواد طبیعی و قابل تجزیه در خاک و دور از مسیر آب دفن شود، بهتر اینست که تمامی زباله ها صرف نظر از قابل تجزیه بودنشان از محیط کوهستان به شهر بازگردانیده شود . آب رودخانه ها و چشمه ها را آلوده نسازید . به جانوران کوهستان آسیب نرسانید.
2-تنفس
باید عمیق و آرام نفس بکشید و عمل دم را از بینی انجام دهید زیرا تنفس از راه دهان باعث تشنگی و خشکی گلو و در هنگام سردی هوا باعث سرماخوردگی و چرک کردن لوزه ها می شود. توجه داشته باشید که تعداد ضربان قلب شما در دقیقه بیش از حد بالا نرود، مدت استراحت های موقت نباید بیش از 10 الی 15 دقیقه به طول انجامد چرا که بدن کوهنورد کم کم سرد می شود و حالت خشکی پیدا می کند . این امر حرکت مجدد را با مشکل روبرو می سازد.
3-ابزار و لوازم کوهنوردی
کفش کوه : یکی از مهمترین لوازم کوهنوردی به شمار می آید و در انواع مختلف برای کاربردهای گوناگون و شرایط فصلی ساخته می شود. زیره این کفش ها معمولاً از جنس ویبرام است. نکته مهم انتخاب این کفش ها تخت محکم و غیرقابل انعطاف آن و سایز مناسب می باشد . بعد از هر برنامه کفش را کاملا تمیز کرده و داخل آن را با روزنامه پر کنید تا هم رطوبت آن گرفته شود و هم حالت و فرم خود را حفظ کند.
کوله : وزن کوله پشتی شما نباید از 1/3 وزن بدنتان بیشتر باشد زیرا صدمات جبران ناپذیری بر زانوها و ستون فقرات وارد می سازد . معمولاً اجسام سنگین تر ابتدا داخل کوله، در قسمتی گذاشته می شود که به بدن و ستون مهره ها نزدیک باشد و لوازم و وسایل سبکتر را روی آن قرار می دهند . کوله شما نباید لق بزند یا شکم دهد و یا قسمت های خالی نامناسب داشته باشد . حتی الامکان مواد غذایی آب دار را در داخل کوله نگذارید، درصورت قراردادن آن در داخل کوله باید در کیسه های پلاستیک جداگانه بسته بندی شده و سپس در کوله قرار گیرد. کیسه خواب شما به صورت عمودی وارد شده و سپس درون کوله به صورت افقی قرار می گیرد. محل قرار گرفتن زیرانداز در بغل کوله یا روی آن می باشد . اجسام نوک تیز یا سنگین نباید با پشت، کتف یا منطقه ای از بدن تماس داشته باشد.
باتوم : مانند چوبدستی با تحمل وزن بدن از فشار روی زانوها می کاهد و برای حفظ تعادل، تنظیم آهنگ حرکت و تنفس و کمک در برفکوبی مناسب است.
کلنگ : از وسایل مهم کوهنوردی در برف یخی، با طول 65 تا 75 سانتی متر، که به حرکت کمک کرده و در صورت سر خوردن برای توقف از آن استفاده می شود.
کارابین: وسیله ای ساخته شده از آلیاژ آلومینیوم جهت ایجاد اتصالات در دو شکل عمومی D و گلابی در دو نوع ساده و پیچ دار شامل : بدنه، فنر، ضامن ، سوزن و در کارابین های پیچ دار مهره و پیچ می باشد.
طناب: طناب دارای دو بخش هسته و روکش می باشد که قطرهای مختلف و کاربردهای متفاوت دارد .دردو دسته قابل کشش(دینامیک) و غیرقابل کشش(استاتیک) تقسیم می شود که از لحاظ کاربرد به تک طناب، طناب دوبله و طناب دوقلو تقسیم می شوند.
لباس و پوش : لباس مناسب کوهنوردی از سه لایه تشکیل شده است. لایه زیرین که به طور مستقیم با پوست در تماس است . لایه میانی که وظیفه گرم کردن بدن را دارد . لایه سوم که بدن و سایر لایه ها را در مقابل باد و باران و برف محافظت می کند . بهتر است جنس لایه اول از الیاف مصنوعی مانند پروپیلن و یا پولیستر باشد که به زمان کمتری برای خشک شدن نیاز دارند . لایه دوم بنا به فصل متغیر است .امروزه بیشتر از لباس هایی از جنس پلار با ضخامت های متفاوت استفاده می شود . لایه سوم معمولا بادگیر یا از جنس گرتکس می باشد که ضدآب هستند.
تغذیه: غذای کوهستان باید مقوی، مغذی، زود هضم، سبک و پرکالری(پوره سیب زمینی، برنج، ماکارونی و ...) باشد . هنگام فعالیت کوهنوردی بدن ما به 2/5 تا 4 لیتر آب در شبانه روز نیاز دارد . البته این امر به حرارت محیط و فعالیت ما بستگی دارد . قبل از شروع برنامه ودر خلال آن هیچگاه با شکم پر اقدام به صعود نکنید . هنگام شب با استفاده از سوپ ، آب و املاح و مواد دفع شده بدن را جایگزین کنید.
در فصلهای بعدی به بررسی تک تک موارد ذکر شده در بالا با جزئیات بیشتری خواهیم پرداخت.
معرفی کتاب:
− آنچه یک کوهنورد باید بداند و راهنمای صعود به قله های ایران تألیف علی مقیم و سلیم شالوم، مؤسسه کتاب همراه
− کوهنوردی، لذت آزادی در اوج بلندی ها، ترجمه رحیم دانایی
− کوهپیمایی در توچال، تألیف علی مقیم، مؤسسه کتاب همراه
منابع: