آشنایی با کوههای ایران
از 1623292 کیلومتر مربع مساحت ایران، 882150 کیلومتر مربع و یا معادل 54/4 درصد کشور را کوه فرا گرفته است. این کوهها که از چهار قوس اصلی شمالی، زاگرس، خاوری، و مرکزی تشکیل یافتهاند، ایران را به سرزمینی کوهستانی که ارتفاع بسیاری از قلل آن از 3500 متر بیشتر است، مبدل ساختهاند.
فواصل میان قوسهای عنوانشده را، درههای مرتفع، دشتها، شورهزارها، شنزارها و دریاچههای شور بسیاری چون دشت کویر، کویر لوت، دریاچهی نمک، هامون، جازموریان، باتلاق گاوخونی، کویر سیاه کوه، کویر در انجیر، کویر نمک سیرجان، و میدان گل و... پوشانیدهاند که حداقل ارتفاع آنها از 350 متر متجاوز است. کوههای البرز مهد زیباییهای شمال بوده و بسیاری از شهر و روستاهای سرسبز و خرم کشور را در دامان خود جای داده است.
کوهستان زاگرس که از جملهی باشکوهترین و عظیم ترین رشتهکوههای جهان است، سرچشمه بزرگترین رودهای ایران بوده و بیش از نیمی از شهرها و اماکن مسکونی کشور را در خود پناه داده و بسیاری از مناطق آن با زیباترین نواحی جهان برابری میکند.
رشتهکوههای مرکزی نیز ـکه چون سدی در برابر دشتها و کویرهای مرکزی قد برافراشته است ـپناهندگان خویش را از گزند گرمای جانگداز تابستان و سرمای طاقتفرسا زمستان دشتهای مرکزی درامان داشته و خوان پر برکت خود را گاه تا درون دشتهای داخلی گستردهاند.
آنچه از آن میتوان به عنوان کوهشناسی ایران نام برد 8 قسمت به شرح ذیل است که عبارتند از:
1ـ رشتهکوههای البرز 5ـ کوههای کرمان
2ـ رشتهکوههای زاگرس 6 ـ کوههای نوار مرزی آذربایجان غربی
3ـ کوههای ممتد مرکزی 7ـ کوههای کردستان ولرستان
4ـ کوههای خراسان 8ـ قلل منفرد
البته تعدادی شاخههای کوچک فرعی وجود دارند که دیگر نمیتوان آنها را در جایگاه جداگانهای مورد بررسی قرار داد. به طور تقریب میتوان گفت ایران، دارای حدود 15000 قله بالای 3000 متر میباشد باشد که در 8 قسمت یادشده پراکنده هستند. بیشتر این قلهها در دو منطقهی البرز و زاگرس متمرکز هستند. درادامه به بحث و بررسی هر یک از 8 قسمت کوههای ایران میپردازیم.
1- رشتهکوههای البرز
از حوالی جنوب شهرستان آستارا آغاز و با قوس بلندی سراسر کرانهی دریای مازندران را درنوردیده، تا نزدیک شهرستان آزادشهر به پیش میروند. این رشتهکوهها به عرضی تقریباً 100 تا 150 کیلومتر از ساختارهای بسیار فشرده برخوردارند که این ویژگی بیشتر از ناحیهی مرکزی به چشم میخورد و در سایر مناطق از گستردگیهای بیشتری برخوردار است. در این رشتهکوهها که درآن قله دماوند (بام ایران) با ارتفاعی معادل 5609 متر قرار دارد، ارتفاعات کوتاه و بلند فراوانی چون شاهوار، مزدا، دوبرار، آزادکوه، دوخواهرون، علمکوه، شاه البرز و سیالان وجود دارد.
ساختار البرز از 5 قسمت به شرح ذیل تشکیل میگردد که از شرق به غرب عبارتند از:
الف: البرز شرقی
ب : رشته فیروز کوه
ج : البرز مرکزی
د : البرز غربی
ه : کوههای گیلان
در ذیل به اختصار به معرفی قلل مهم هر بخش و جدا سازندههای آن از سایر ارتفاعات اشاره خواهیم کرد:
1) البرز شرقی:
البرز شرقی ناحیهی بسیار بزرگ و وسیعی را پوشش داده است. در سراسر نواحی جنوبی آن که عموماً آبوهوای بیابانی گرمسیر برآن حاکم است، شهرهای شاهرود، سمنان، دامغان وگرمسار قرار دارند و این کوهها به سوی شمال امتداد یافته و به جنگلهای حد فاصل شهرهای علیآباد کتول تا بابل منتهی میگردند. کوهستان البرز شرقی به دو قسمت مهم تقسیم میشود؛ قسمت اصلی و مرتفع آن در شمال شهرستان شاهرود با قلل شاهوار 4000 متری، و شاهکوه 3850 متری، و قلل چالویی، کهکشان و یزدگی قرار دارد. در قسمت غربی البرز شرقی، قلل نیزوا با ارتفاع 3850 متر، نرو، قدمگاه، سائو و لعای جای دارند؛ که حدفاصل این دو قسمت، به خصوص در شمال دامغان رشتهکوههای کم ارتفاع برنمو قرار گرفته است.
فواصل میان قوسهای عنوانشده را، درههای مرتفع، دشتها، شورهزارها، شنزارها و دریاچههای شور بسیاری چون دشت کویر، کویر لوت، دریاچهی نمک، هامون، جازموریان، باتلاق گاوخونی، کویر سیاه کوه، کویر در انجیر، کویر نمک سیرجان، و میدان گل و... پوشانیدهاند که حداقل ارتفاع آنها از 350 متر متجاوز است. کوههای البرز مهد زیباییهای شمال بوده و بسیاری از شهر و روستاهای سرسبز و خرم کشور را در دامان خود جای داده است.
کوهستان زاگرس که از جملهی باشکوهترین و عظیم ترین رشتهکوههای جهان است، سرچشمه بزرگترین رودهای ایران بوده و بیش از نیمی از شهرها و اماکن مسکونی کشور را در خود پناه داده و بسیاری از مناطق آن با زیباترین نواحی جهان برابری میکند.
رشتهکوههای مرکزی نیز ـکه چون سدی در برابر دشتها و کویرهای مرکزی قد برافراشته است ـپناهندگان خویش را از گزند گرمای جانگداز تابستان و سرمای طاقتفرسا زمستان دشتهای مرکزی درامان داشته و خوان پر برکت خود را گاه تا درون دشتهای داخلی گستردهاند.
آنچه از آن میتوان به عنوان کوهشناسی ایران نام برد 8 قسمت به شرح ذیل است که عبارتند از:
1ـ رشتهکوههای البرز 5ـ کوههای کرمان
2ـ رشتهکوههای زاگرس 6 ـ کوههای نوار مرزی آذربایجان غربی
3ـ کوههای ممتد مرکزی 7ـ کوههای کردستان ولرستان
4ـ کوههای خراسان 8ـ قلل منفرد
البته تعدادی شاخههای کوچک فرعی وجود دارند که دیگر نمیتوان آنها را در جایگاه جداگانهای مورد بررسی قرار داد. به طور تقریب میتوان گفت ایران، دارای حدود 15000 قله بالای 3000 متر میباشد باشد که در 8 قسمت یادشده پراکنده هستند. بیشتر این قلهها در دو منطقهی البرز و زاگرس متمرکز هستند. درادامه به بحث و بررسی هر یک از 8 قسمت کوههای ایران میپردازیم.
1- رشتهکوههای البرز
از حوالی جنوب شهرستان آستارا آغاز و با قوس بلندی سراسر کرانهی دریای مازندران را درنوردیده، تا نزدیک شهرستان آزادشهر به پیش میروند. این رشتهکوهها به عرضی تقریباً 100 تا 150 کیلومتر از ساختارهای بسیار فشرده برخوردارند که این ویژگی بیشتر از ناحیهی مرکزی به چشم میخورد و در سایر مناطق از گستردگیهای بیشتری برخوردار است. در این رشتهکوهها که درآن قله دماوند (بام ایران) با ارتفاعی معادل 5609 متر قرار دارد، ارتفاعات کوتاه و بلند فراوانی چون شاهوار، مزدا، دوبرار، آزادکوه، دوخواهرون، علمکوه، شاه البرز و سیالان وجود دارد.
ساختار البرز از 5 قسمت به شرح ذیل تشکیل میگردد که از شرق به غرب عبارتند از:
الف: البرز شرقی
ب : رشته فیروز کوه
ج : البرز مرکزی
د : البرز غربی
ه : کوههای گیلان
در ذیل به اختصار به معرفی قلل مهم هر بخش و جدا سازندههای آن از سایر ارتفاعات اشاره خواهیم کرد:
البرز شرقی ناحیهی بسیار بزرگ و وسیعی را پوشش داده است. در سراسر نواحی جنوبی آن که عموماً آبوهوای بیابانی گرمسیر برآن حاکم است، شهرهای شاهرود، سمنان، دامغان وگرمسار قرار دارند و این کوهها به سوی شمال امتداد یافته و به جنگلهای حد فاصل شهرهای علیآباد کتول تا بابل منتهی میگردند. کوهستان البرز شرقی به دو قسمت مهم تقسیم میشود؛ قسمت اصلی و مرتفع آن در شمال شهرستان شاهرود با قلل شاهوار 4000 متری، و شاهکوه 3850 متری، و قلل چالویی، کهکشان و یزدگی قرار دارد. در قسمت غربی البرز شرقی، قلل نیزوا با ارتفاع 3850 متر، نرو، قدمگاه، سائو و لعای جای دارند؛ که حدفاصل این دو قسمت، به خصوص در شمال دامغان رشتهکوههای کم ارتفاع برنمو قرار گرفته است.
2) رشته فیروزکوه:
رشتهکوه موسوم به فیروزکوه به صورت نواری عمودی شکل و فشرده، از شمال در حدفاصل شهرستان بابل تا آمل و از جنوب در حدفاصل شهر فیروزکوه و دماوند قرار دارد. درهی عمیق رودخانهی هراز، سراسر جناح غربی این کوهستان را از البرز مرکزی جدا میسازد و در شرق این ناحیه نیز رودخانههای تالارد، حبلهرود به جداسازی این قسمت از کوهستان عظیم البرز شرقی کمک نمودهاند.
نیمهی جنوبی رشتهکوه فیروزکوه، آبوهوای کوهستانی داشته و فاقد درخت است. هرچه به نیمه شمالی نزدیکتر میشویم جنگل و درختزار، پوشش غالب این نواحی را شامل میگردند. از جملهی مهمترین قلل این منطقه، میتوان به قلل بسیار مشهوری چون دوبرار (4250 متر)، زرینکوه (3850 متر)، میشینهگرگ (4050 متر) قلل بوم، امنیه، هلزم، پاشوره و سوادکوه اشاره کرد.
رشتهکوه موسوم به فیروزکوه به صورت نواری عمودی شکل و فشرده، از شمال در حدفاصل شهرستان بابل تا آمل و از جنوب در حدفاصل شهر فیروزکوه و دماوند قرار دارد. درهی عمیق رودخانهی هراز، سراسر جناح غربی این کوهستان را از البرز مرکزی جدا میسازد و در شرق این ناحیه نیز رودخانههای تالارد، حبلهرود به جداسازی این قسمت از کوهستان عظیم البرز شرقی کمک نمودهاند.
نیمهی جنوبی رشتهکوه فیروزکوه، آبوهوای کوهستانی داشته و فاقد درخت است. هرچه به نیمه شمالی نزدیکتر میشویم جنگل و درختزار، پوشش غالب این نواحی را شامل میگردند. از جملهی مهمترین قلل این منطقه، میتوان به قلل بسیار مشهوری چون دوبرار (4250 متر)، زرینکوه (3850 متر)، میشینهگرگ (4050 متر) قلل بوم، امنیه، هلزم، پاشوره و سوادکوه اشاره کرد.
3) البرز مرکزی:
این قسمت فشردهترین ناحیهی کوهستان البرز از حیث تمرکز ارتفاعات است. این ناحیهی کوهستانی مرتفع، که رودخانهی هراز آن را از سمت شرق و درهی رودخانه کرج و چالوس آن را از غرب جدا میسازد، در حدفاصل شهرهای آمل و چالوس در کنارهی دریای مازندران و از جنوب در حدفاصل شهر کرج تا تهران و دماوند قرار دارد. ناحیهی کوهستانی البرز مرکزی نیز چون سایر ارتفاعات این رشتهکوه، از نوار جنگلی در قسمت شمالی و ناحیه کوهستانی در قسمت جنوبی تشکیل گردیده و دارای قلل مهم و مشهور زیر است: دماوند (5671 متر)، آزادکوه (4390 متر)، خلنو (4375 متر)، فرهنگ، کلونبستک، سیچال، آسانکوه، مهرچال، جانستون، دو خواهرون، دردشت، گرگ، توچال و گل زرد.
این قسمت فشردهترین ناحیهی کوهستان البرز از حیث تمرکز ارتفاعات است. این ناحیهی کوهستانی مرتفع، که رودخانهی هراز آن را از سمت شرق و درهی رودخانه کرج و چالوس آن را از غرب جدا میسازد، در حدفاصل شهرهای آمل و چالوس در کنارهی دریای مازندران و از جنوب در حدفاصل شهر کرج تا تهران و دماوند قرار دارد. ناحیهی کوهستانی البرز مرکزی نیز چون سایر ارتفاعات این رشتهکوه، از نوار جنگلی در قسمت شمالی و ناحیه کوهستانی در قسمت جنوبی تشکیل گردیده و دارای قلل مهم و مشهور زیر است: دماوند (5671 متر)، آزادکوه (4390 متر)، خلنو (4375 متر)، فرهنگ، کلونبستک، سیچال، آسانکوه، مهرچال، جانستون، دو خواهرون، دردشت، گرگ، توچال و گل زرد.
4) البرز غربی:
منطقهی کوهستانی البرز غربی، پس از ناحیهی البرز شرقی از وسعت زیادی برخوردار است. وجود رشتهکوههای تخت سلیمان (علمکوه) بر جاذبههای آن دوچندان افزوده است. ناحیهی کوهستانی البرز غربی از سمت شرق توسط رودخانه چالوسـکرج از البرز مرکزی جدا شده و از سمت غرب سراسر آن را درهی رودخانهی سفیدرود درمی نوردد. از جمله مهمترین شاخصههای البرز غربی، وجود سه رودخانهی عظیم به نامهای سههزار، شاهرود و طالقانرود در عمق این ناحیه میباشد؛ همچنین آثار تاریخی دورههای اسلامی و قبل از آن زینتبخش این ناحیهی بزرگ میباشد. ازجمله قلل مهم این منطقه میتوان به علمکوه (4850 متر)، تخت سلیمان (4650 متر)، شاه البرز (4200 متر)، کهار (4050 متر) ناز، چالون، سیاهکمان، کرماکوه، ماسهچال، هفتخوا نی، خرسان، سیالان، خشچال و درفک اشاره کرد.
منطقهی کوهستانی البرز غربی، پس از ناحیهی البرز شرقی از وسعت زیادی برخوردار است. وجود رشتهکوههای تخت سلیمان (علمکوه) بر جاذبههای آن دوچندان افزوده است. ناحیهی کوهستانی البرز غربی از سمت شرق توسط رودخانه چالوسـکرج از البرز مرکزی جدا شده و از سمت غرب سراسر آن را درهی رودخانهی سفیدرود درمی نوردد. از جمله مهمترین شاخصههای البرز غربی، وجود سه رودخانهی عظیم به نامهای سههزار، شاهرود و طالقانرود در عمق این ناحیه میباشد؛ همچنین آثار تاریخی دورههای اسلامی و قبل از آن زینتبخش این ناحیهی بزرگ میباشد. ازجمله قلل مهم این منطقه میتوان به علمکوه (4850 متر)، تخت سلیمان (4650 متر)، شاه البرز (4200 متر)، کهار (4050 متر) ناز، چالون، سیاهکمان، کرماکوه، ماسهچال، هفتخوا نی، خرسان، سیالان، خشچال و درفک اشاره کرد.
5) کوههای گیلان:
آخرین بخش از رشتهکوههای البرز را کوههای گیلان تشکیل میدهند. این کوهها که برعکس سایر نواحی البرز از ارتفاع کمی بهرهمند هستند، با حالتی نیمهجنگلی در حدفاصل رودخانهی سفیدرود تا آستارا و اردبیل قرار دارند. شهرستان رشت در شمال، دره رودخانه سفیدرود در شرق، رودخانهی قزلاُوزَن و شهر آببر در جنوب، و شهر خلخال در جنوبغربی این ناحیه قرار دارند. این منطقه نیز دارای قلل مرتفع مهمی چون شاهمعلم (3050 متر)، سفید کوه (3350 متر)، پشتهکوه، بغروداغ و لاسپشته میباشد.
آخرین بخش از رشتهکوههای البرز را کوههای گیلان تشکیل میدهند. این کوهها که برعکس سایر نواحی البرز از ارتفاع کمی بهرهمند هستند، با حالتی نیمهجنگلی در حدفاصل رودخانهی سفیدرود تا آستارا و اردبیل قرار دارند. شهرستان رشت در شمال، دره رودخانه سفیدرود در شرق، رودخانهی قزلاُوزَن و شهر آببر در جنوب، و شهر خلخال در جنوبغربی این ناحیه قرار دارند. این منطقه نیز دارای قلل مرتفع مهمی چون شاهمعلم (3050 متر)، سفید کوه (3350 متر)، پشتهکوه، بغروداغ و لاسپشته میباشد.
2- رشتهکوههای زاگرس:
رشتهی عظیم زاگرس حدفاصل دشتهای خوزستان و عراق تا نواحی مرکزی ایران را تشکیل میدهد. این سلسله کوهها با وسعتی پهناور از جهت شمال غربی به سوی جنوب شرقی از رشتهکوهها و خط الرأسهای فراوان به وجود آمده اند. رشتهکوه زاگرس، با توجه به مسیرهای دسترسی، از شمال به جنوب، به 3 قسمت شمالی (قلل اشترانکوه و قالیکوه)، مرکزی (زردکوه بختیاری) و جنوبی (دنا) تقسیمبندی میشود.
بخش شمالی شامل قلل مهمی چون اشترانکوه با سرافرازی قلهی سنبران (4150 متر) و قالیکوه (4110 متر) و قلل دیگری میباشد. بخش مرکزی شامل قلل مرتفع زردکوه بختیاری با ارتفاعی معادل (4221 متر) و قلهی شاهشهیدان (4150 متر) و هفتتنان (4150 متر) و قلل دیگری مانند فردان، گربوشکوه و... میباشد. درنهایت، بخش جنوبی تا شهر بزرگ شیراز و کمی هم دورتر تا داراب امتداد مییابد. از جمله مهمترین قلل این بخش باید از قاشمستان (4500 متر)، مورگل (4450 متر)، بلاقلید (4150 متر)، رنج، سفیدکوه، خاتون، نیل، ریگ و ... نام برد.
3- کوههای ممتد مرکزی
نواری است طویل و منقطعشده توسط بیابانها، و تا حدودی منفرد که فقط به دلیل امتداد آن در مرکز ایران شاید بتوانیم از آن به عنوان ممتد مرکزی نام ببریم. این قلل که از شهر تفرش و قلهی مهم آن، نقرهکمر، آغاز میگردند، با تشکیل قلل غلیق، ولیجیا، کرگز، کرکس، میل، مارشنان، شیرکوه و تزرجان تا شهر بابک کرمان امتداد مییابند و هر یک دارای قلل منفرد و متعددی میباشند.
نواری است طویل و منقطعشده توسط بیابانها، و تا حدودی منفرد که فقط به دلیل امتداد آن در مرکز ایران شاید بتوانیم از آن به عنوان ممتد مرکزی نام ببریم. این قلل که از شهر تفرش و قلهی مهم آن، نقرهکمر، آغاز میگردند، با تشکیل قلل غلیق، ولیجیا، کرگز، کرکس، میل، مارشنان، شیرکوه و تزرجان تا شهر بابک کرمان امتداد مییابند و هر یک دارای قلل منفرد و متعددی میباشند.
4- کوههای خراسان
این کوهها غالباً به صورت پراکنده در اطراف و اکناف استانهای خراسان شمالی و خراسان رضوی قرار دارند و هر یک دارای ویژگیهای خاص خود میباشند. از جمله مهمترین قلل این منطقه میتوان از قلل بینالود، شیرباد، زرگران، ملکوه، چهل تن، سالوک، آلاداغ و هزارمسجد نام برد.
5- کوههای کرمان
کوههای کرمان را میتوان به عنوان مجموعهای از قلل مرتفع ـ و بعضاً دشوار از نظر صعودـ و معمولی چون بسیاری از کوههای ایران نام برد. کوههای کرمان دارای قلل مرتفع زیادی است که در اطراف شهرهای بزرگ آن چون کرمان، جوپار، ماهان، سیم، جیرفت، سیرچ و... قرار گرفتهاند. مرتفعترین قله این کوهها، هزار یا به قولی چهلتن، (به ارتفاع 4465 متر) میباشد. دیگر قلل مهم کوههای کرمان عبارتند ار: لالهزار، کوشا، کلهزی، جوپار، سهشاخ، کیش، کیلجلال، بیدخون، گلچین، پلوار، چفتان، بارز و بحرآسان.
این کوهها غالباً به صورت پراکنده در اطراف و اکناف استانهای خراسان شمالی و خراسان رضوی قرار دارند و هر یک دارای ویژگیهای خاص خود میباشند. از جمله مهمترین قلل این منطقه میتوان از قلل بینالود، شیرباد، زرگران، ملکوه، چهل تن، سالوک، آلاداغ و هزارمسجد نام برد.
5- کوههای کرمان
کوههای کرمان را میتوان به عنوان مجموعهای از قلل مرتفع ـ و بعضاً دشوار از نظر صعودـ و معمولی چون بسیاری از کوههای ایران نام برد. کوههای کرمان دارای قلل مرتفع زیادی است که در اطراف شهرهای بزرگ آن چون کرمان، جوپار، ماهان، سیم، جیرفت، سیرچ و... قرار گرفتهاند. مرتفعترین قله این کوهها، هزار یا به قولی چهلتن، (به ارتفاع 4465 متر) میباشد. دیگر قلل مهم کوههای کرمان عبارتند ار: لالهزار، کوشا، کلهزی، جوپار، سهشاخ، کیش، کیلجلال، بیدخون، گلچین، پلوار، چفتان، بارز و بحرآسان.
6- کوههای نوار مرزی آذربایجان غربی
این رشتهکوهها که در نوار مرزی حدفاصل ایران و ترکیه قرار و بخشی از کشور عراق قرار دارند، از جمله زیباترین و بکرترین قلل ایران میباشند که از شهرستان ماکو در شمال غربی ایران آغاز و تا نواحی کردستان به سوی جنوب به پیش میروند. دریاچهی بزرگ ارومیه و شهر آن در شرق این کوهها قرار دارند. از جمله مهمترین قلل این ناحیه میباید از قلل چهلمورشهیدان (3608 متر)، قلل بزسینا، ستارهلوند، برهنمرو، و سیاهکوه نام برد.
این رشتهکوهها که در نوار مرزی حدفاصل ایران و ترکیه قرار و بخشی از کشور عراق قرار دارند، از جمله زیباترین و بکرترین قلل ایران میباشند که از شهرستان ماکو در شمال غربی ایران آغاز و تا نواحی کردستان به سوی جنوب به پیش میروند. دریاچهی بزرگ ارومیه و شهر آن در شرق این کوهها قرار دارند. از جمله مهمترین قلل این ناحیه میباید از قلل چهلمورشهیدان (3608 متر)، قلل بزسینا، ستارهلوند، برهنمرو، و سیاهکوه نام برد.
7 - کوههای کردستان
رشتهکوههای کردستان نیز به صورتی متصل در شمال رشتهکوه زاگرس جای دارند؛ و دامنهی این سلسلهکوهها تا نواحی کوهستان لرستان نیز به پیش میرود. از جمله مهمترین قلل این منطقه می باید از قلل شاهو (3350 متر)، چهلچشمه (3350 متر)، برانان، بر، بیستون، پراو و گرین نام برد.
رشتهکوههای کردستان نیز به صورتی متصل در شمال رشتهکوه زاگرس جای دارند؛ و دامنهی این سلسلهکوهها تا نواحی کوهستان لرستان نیز به پیش میرود. از جمله مهمترین قلل این منطقه می باید از قلل شاهو (3350 متر)، چهلچشمه (3350 متر)، برانان، بر، بیستون، پراو و گرین نام برد.
8 - قلل منفرد
مجموعههای متعددی از قلل منفرد در مناطق مختلف ایران، خطالرأسهای کوچک و بزرگی را تشکیل میدهند و دارای شاخصترین قلل ایران نیز میباشند. صعود قلل منفرد همواره در یک برنامهی مجزا از سایر قلل و در یک حیطهی مشخص انجام میشود. از جمله مهمترین این قلل میتوان به سبلان (4811 متر)، سهند (3750 متر)، تفتان (4010 متر)، بزمان، نایبند و الوند شاره کرد.
مرجع : فدارسیون کوهنوردی