اصول كمپينگ در كوهنوردي
تهيه ،تنظيم و گردآوري : فرزين غلامين
مربي فدراسيون كوهنوردي و صعودهاي ورزشي ج.ا.ا
در برنامههای کوهنوردی یکی از مواردی که کوهنوردان با آن مواجه هستند، موضوع شبمانی در مناطق کوهستان میباشد. شبمانی در کوهستان به صورت های مختلف مانند اقامت در قرارگاهها، پناهگاهها، جانپناههای پیشساخته و دستساز، بیواک(bivouac)، کمپینگ و … میباشد. در زمینهی کمپینگ، میتوان مطالب بسياري را در کتاب ها، جزوات آموزشی، و بخصوص اینترنت بدست آورد. «برقراری کمپ» پیش زمینهی کمپینگ میباشد.
نكته : اگر ۱۰ دقیقه فرصت برای استراحت دارید، ۹ دقیقه آن را صرف استقرار در محل مناسب کنید.
چادر :
چادر يکي از مهمترين وسايل در کوهنوردي، خانه متحرك يك طبيعتگرد يا كوهنورد و بعبارتي يك وسيله گروهي است، زيرا در مقابل گرما، سرما، باران، برف و … از ما بهخوبي مراقبت ميکند .در انتخاب چادر عوامل متعددی از جمله سطح برنامه ، ارتفاع ، فصل اجرای برنامه ،آب و هواي منطقه صعود ، تعداد نفرات شركت كننده و... اهميت دارد.به طور كلي چادرها به دو نوع كمپينگ و ارتفاع تقسيم ميشوند.
نوع كمپينگ مخصوص ارتفاعات پايين است و عموماْ در نيمه اول سال استفاده ميشود. نوع ارتفاع (كوهنوردي) نيز براي ارتفاعات بالا و برنامه هاي نيمه دوم سال مناسب است.چادرهاي ارتفاع برخلاف چادرهاي كمپينگ داراي ارتفاع و وزن كم و معمولاً گنبدي شكل يا تونلي هستند كه با تيركهاي سبك فلزي ( آلومينيوم يا تيتانيوم ) و يا فايبر گلاس مقاومت خوبي در برابر بادهاي تند در ارتفاعات دارند .يكي از مشخصه هاي بارز چادرهاي ارتفاع اين است كه سريع برپا و يا جمع ميشوند . جنس چادر ها معمولا از پارچه داراي قابليت تنفسي گورتكس است . چادر هاي ارتفاع و بعضاْ كمپينگ معمولا دو پوش هستند كه پوش خارجي آن ضد آب و ضد باد و پوش داخلي گورتكس است . بين اين دو لايه نيز حدود ۱۰ سانتيمتر فاصله براي تبادل هوا وجود دارد.
چادر هاي ارتفاع معمولا از ۱ تا ۴ نفر ظرفيت دارند و پوش دوم آنها داراي دو بخش اضافي در ورودي هاي دو سمت چادر است كه يكي به عنوان انبار وسايل و لوازم غيرضروري براي خلوت شدن داخل چادر و از فضاي ديگر نيز به عنوان آشپزخانه به منظور جلوگيري از كثيف شدن و يا آتشسوزي داخل چادر استفاده ميشود. روکش چادرها که فوقالعاده سبک و مانع ورود باد و آب به داخل چادر است قابل حمل بوده و جدا مي شود.
(1)
نكته : يكي از نكات مهم در استفاده از چادر، جلوگيري از تعرق آن است كه با تنظيم و باز كردن پنجرهها و يا دريچههاي تعبيه شده در بدنه چادر امكانپذير است. همچنين در صورت يكي شدن دماي داخل و خارج چادر بر روي بدنه داخلي بر اثر تنفس و بازدم افراد برفك ايجاد ميشود كه با گرم شدن هوا در نزديكي صبح تبديل به آب شده و همه وسايل داخل چادر را خيس ميكند . خيس شدن كيسه خواب و لباسهاي پر در زمستان به مفهوم شروع دردسر و آغاز سرمازدگی است.
امنیت محل كمپ وبرپايي چادر و آرامشی که در هنگام شب مانی و استقرار بدست می دهد همگی ناشی از احساس ایمنی و اطمینان در محل كمپينگ است. به عبارتی می توان گفت که احساس امنیت در چادر و محل كمپينگ و استراحت شبانه، منجر به سرحالی در روزبعد برنامه خواهد بود.
تقسيم بندي چادرها از نظر كاربرد :
الف) چادر های کمپینگ :
اين چادرها بیشترین تنوع را در میان چادر ها دارا مي باشند . بسته به تعداد نفرات استفاده کننده از چادر و نوع برنامه ; ابعاد و اشکال مختلفی را شامل می شوند .
ب) چادرهای کوهنوردی :
این گونه چادر ها دارای طراحی و اجزاء سازنده کاملا تخصصی می باشند.متناسب ارتفاع بوده و متناسب با ضرورتهای تیم های کوهنورد طراحی می شوند.
ج) چادرهای دیواره نوردی و يخ نوردي :
از جمله چادر های بسیار مدرن و تکنیکی هستند که در مسیر های بلند بر روی دیواره ها نصب مي شوند.
(2)
انواع چادر از نظر شکل ظاهری :
بطور کلی چادرها را بر اساس وضعیت تیرک ها به دو دسته : تک تیرک و چند تیرک تقسیم می نمایند.از نظر فرم وشکل نيز چادرها در انواع مختلفی طراحی می شوند مانند : چادرهای اردوگاهی ،خیمه ای، تونلی، گنبدی، چند وجهی و . . .
همچنین چادرها می توانند از لایه های مختلف روکش به منظور مقابله با باد ، بارش و حفظ گرمای درونی برخوردار باشند.
همه چادر ها بطور کلی دارای دو بخش اصلی می باشند:
1-اسکلت نگهدارنده : که از جنس فلز ،چوب ، فایبرگلاس و یا کانالهای بادی می باشد.اسکلت چادر وظیفه نگهداشتن روکش را بعهده دارد و در واقع شکل دهنده چادر می باشد.
2-روکش چادر : که از انواع پارچه ها دوخته می شود و مانند سقف و دیواره های جانبی یک بنا، فضائی بسته و محدود را بوجود آورده و از محیط باز اطراف مجزا می سازد.
چادرهای کوهنوردی دارای ویژگیهای زیر می باشند :
1-سبک ، کم حجم و قابل حمل مي باشند
2- سریع برپا شده و سريع جمع مي شوند
3- مقاوم در برابر باد
4-عایق در مقابل رطوبت ( در قسمت کف )
5- دارای سیستم تهویه هوا
(3)
انواع چادرهاي کوهنوردی از نظر پوش :
1-چادر دو پوش: تضاد بین واتر پروف و تنفسی بودن چادر با استفاده از ساختمان چادر های دو پوش حل شده است. پوش داخلی با فاصله از پوش خارجی قرار می گیرد و از جنس تنفسی است و ضدآب نیست. بنابراین پوش داخلی اجازه می دهد بخار حاصل از تنفس از میان آن عبور و از چادر خارج شود. پوش خارجی که قابل جدا شدن از کل چادر و کاملا ضد آب است, اجازه نمی دهد که باران و رطوبت بيرون داخل چادر شود و بخار حاصل از تنفس را جمع و بین دو جدار چادر آنرا تبدیل به آب می کند. پوش خارجی نباید در تماس با پوش داخلی باشد چرا که در نقاط تماس آب به درون چادر نشست خواهد کرد. پوش خارجی چادر کوهنوردی باید تا نزدیک زمین برسد و کل چادر و ورودی آن را بپوشاند و محافظ خوبی مقابل بارانی که به چادر می خورد باشد.
2-چادر تک پوش: این نوع چادر ها فقط از یک پوش ضد آب – تنفسی درست شده اند. پارچه این چادر معمولا از سه لایه جداگانه که به هم چسبانده شده اند درست شده است. لایه خارجی که از جنس نایلون است باعث استحکام چادر می شود و لایه وسط میانی يا وسطي آب و رطوبت خارجی را دفع و باعث می شود که رطوبت داخلی نيز به بیرون رانده شود. لایه داخلي يا سوم كه حالت کرکی دارد، همانند يك کاغذ خشک کن عمل كرده و رطوبت داخل را به خود جذب می کند.
مزیت های بین چادر دو پوش و تک پوش :
بزرگترین چادر های تک پوش وزن کم انهاست (تقریبا ۲/۳ کیلوگرم برای یک چادر ۲ نفره). این چادرها به هنگام بادهای شدید, ساکت تر از چادر های دو پوش هستند, چرا که پوش خارجی که معمولا توسط باد به پوش داخلی کوبیده می شود. بزرگترین اشکال چادرهای تک پوش قیمت بالای آنهاست و اینکه در هوای گرم و بارانی می توانند در سطح داخلی خود رطوبت را جمع کنند.
نکاتی در باره حفظ و نگهداری چادر :
1-از آنجا که چادر از پارچه ساخته شده است ،لذا در تماس با اجسام تیز و برنده به سرعت پاره می شود. به همین جهت باید در بسته بندی آن دقت شود تا میخ های چادر و تیرکها در کیسه ای محکم و به طور جداگانه در کنار چادر جای گیرد و از قرار دادن آنها در لابه لای چادر به صورت بدون حفاظ خود داری کرد . چادر را در روی باربند اتومبیل و زیر بارهای سنگین و تحت فشار قرار ندهید.
2- هیچگاه چادر را بصورت خیس جمع نکنید و اگر مجبور به این کار شدید در اولین وقت مناسب آن را از کیسه مخصوص چادر خارج کرده و در هوای آزاد خشک نمائید.تميزكردن چادراز زباله و گل و لاي يكي از ضروريات اصلي پس از برنامه مي باشد.
(4)
3- برای بیشتر شدن دوام کف چادر بهتر است قبل از نصب آن در زیر چادر پارچه و یا زیر انداز قرار دهید تا از برخورد مستقیم آن با سطح زمین جلو گیری شود
4- بند های چادر را تا حد لازم کشیده و سفت نمائید ،چرا که فشار بیش از حد موجب پاره شدن بند و یا بدنه چادر می شود.
5- برای باز و بسته نمودن زیپ های چادر از دو دست استفاده کنید و بصورت صاف و بدون زاویه آنها را باز و بسته نمائید.
6- تیرکها و میخها را همیشه در کیسه مخصوص آنها حمل کنید و از پخش کردن آنها در موقع نصب و یا جمع آوری چادر خود داری نمائید، تا در زیر پا کج و شکسته نشوند و ضمنا از گم شدن آنها جلوگیری شود.
7- همواره بعد از جمع آوری میخها و تیرکها آنها رابشمارید و از کامل بودن آنها در قبل و بعد از برنامه مطمئن شوید.
8-از قرار دادن چادر در کنار مواد نفتی و شیمیائی و شستن آن با این مواد جدا خود داری نمائید.
9- هرگونه پارگی کوچک و آسیب جزئی را قبل از زیادتر شدن آن ترمیم نمائید.
10-و از همه مهم تر اينكه هرگز چادر شخصي خود و گروه را به كسي امانت ندهيد ، چرا كه پشيمان خواهيد شد.
شرايط مكان برپايي كمپينگ :
1- دوری از بستر رودخانه ها و رودها و آبشارها و كف دره ها
2-دوری از محل تجمع حيوانات ، محل زندگي حیوانات و آغل ها
3- دوری از محل ریزش سنگ و شن اسكي ها
4- دوری از شکافهای یخی
5-دوري از مسيرهاي شيب دار
6-نبودن در مسیر بهمن
7-اجتناب از مناطقي كه احتمال آذرخش در آنجا وجود دارد
8-در محلی دور از باد باشد (روی یال ها و خط الراسها باد با شدت بیشتری می وزد).
9-عدم برپایی چادر در زیر درختان( این عمل هر چند که در ابتدا مانع ریزش نزولات جوی بر روی چادر میشود؛ ولی در صورت بارندگی و تشکیل قطرات بزرگتر بر روی برگ درختان و ریزش آن ها بر روی چادر، باعث خیس شدن بیشتر آن میگردد)
10-داشتن دسترسی مناسب به آب آشامیدنی.
11-در معرض دید بودن محل استقرار( به امنیت و احتمالاً راحتی جستجو برای گروههای امداد و نجات کمک خواهد کرد)
12-محل كمپ حتیالمقدور نباید در مسیر رفت و آمد کوهنوردان دیگر یا افراد محلی قرار گیرد.
(5)
زیرسازی چادر:
تسطیح مناسب زیر چادر (برای راحتی بیشتر)، چه از نظر عوارض طبیعی مثل سنگ ، خاشاک، برف و . . . و چه از نظر شیب (سطح زیر چادر تقریباً باید موازی خط افق محلی باشد).استفاده از یک نایلون يا كيسه بزرگ در زیر چادر برای جلوگیری از نفوذ رطوبت زمین به داخل و عدم آسیبپذیری کف چادر.در صورت امکان از جابجایی سنگ هایی که ریشه در خاک دارند خودداری کنید، زیرا معمولاً محل لانهی حشرات و خزندگان است.
نكاتي در خصوص برپایی چادر:
*هميشه محور طولی چادر باید به گونهای قرار گیرد که دهانهی ورودی چادر در معرض باد (جهت غالب باد) نباشد.در زمان برپایی چادر، حتیالمقدور طناب های مهار به گونهای محکم شود که سطح بیرونی چادر (سقف) عاری از هر گونه چین و چروک و پستی و بلندی باشد (برای جلوگیری از تجمع آب روی چادر در هنگام بارندگی).
*چند سنگ بزرگ بر روی میخهای مهار چادر به منظور ایجاد مقاومت بیشتر قرار دهید. سنگ ها باید به نحوی قرار گیرند که کمترین تماس را با طناب مهار داشته باشند؛ زیرا در صورت وقوع باد، سایش طناب به سنگ، باعث پارگی طناب و خوابیدن چادر میگردد (در صعودهای زمستانه از کلنگ و باتوم و تبر يخ بعنوان مهار چادر استفاده میگردد).
*در شرایط طوفانی و اضطراری که خطر شکستن تیرک ها، پاره شدن چادر یا حتی عدم امکان برپایی چادر وجود دارد، میتوان بدون استفاده از تیرک ها تنها از پارچهی چادر استفاده نموده و به داخل آن خزید. در این حالت بدن شخص حکم تیرک را خواهد داشت.
*از دیگر عوامل موثر در مقاومت چادر در برابر باد و توفان ; صحیح زدن میخ ها نگهدارنده است . میخها باید با زاویه های خلاف راستای کشش بند ها در زمین جای داده شود به گونه ای که بیشترین فشار را تحمل نماید.
*پس از نصب و برقراری چادر قرار دادن وسایل در گوشه های چادر به استحکام و شکل گیری بهتر آن کمک می کند.
*به محض باز كردن چادر و قبل از برپا كردن آن ، ابتدا يك يا دوكوله در داخل آن قراردهيد.اين امر در مواقعي كه باد در حال وزش مي باشد بسيار ضروري است.
*برای جلوگیری از ورود حیوانات موذی و گزنده و نفوذ سرما و بار و باران درب چادر فقط در زمان ورود و خروج باید باز شود
*ظرفیت هر چادر مشخص است ; چادرها می توانند از یک نفره تا چند نفره طراحی شده باشند . استفاده بیش از ظرفیت موجب وارد آمدن خسارت به چادر می شود
*ایجاد راه آب و کانال دور چادر و ایجاد شیب مناسب به منظور هدایت آب باران احتمالی.
(6)
ایمنی کمپ :
*پاشیدن مقداری توتون يا پودرهاي مخصوص دفع خزندگان و حشرات، بصورت کمربندی در اطراف چادر، مانع از نزدیک شدن حيوانات و حشرات موذي به داخل چادر میگردد.
*بسته بودن در چادر، بخصوص در فصول گرم و در مناطق خشک (برای جلوگیری از ورود مار و سایر جانوران گزنده) یکی از مهم ترین موارد میباشد.
*قرار دادن مواد غذایی و زباله ها در محلی دور از دسترس حیوانات ، مثل آویزان کردن آنها از درخت و در ارتفاع مناسب.
*عدم استفاده از چراغهای خوراکپزی و روشنایی گازی، نفتی، بنزینی، الکلی و… (بطور کلی هر نوع وسیلهی روشنایی و گرمایشی که دارای شعله باشد) به دلیل خطر بالقوهی ایجاد حریق و خطر گازگرفتگی. در صورت اجبار، حتماً یکی از پنجرهها و یا در چادر را باز بگذارید تا تهویهی هوا به خوبی انجام پذیرد. از سویی از استقرار صحیح و استحکام موقعیت چراغ اطمینان حاصل نمایید (در چادرهایی که در راس چادر یک قلاب تعبیه شده است، میتوان از لامپ های LED آویز، جهت روشنایی استفاده نمود).
*استفاده از زیرانداز مناسب (sleeping pad) برای جلوگیری از نفوذ سرمای كف به کیسه خواب (sleeping bag) و نرمی بیشتر محل استراحت.
*دیوارهی داخلی چادر را در زمان بارندگی و تعرق لمس نکنید، زیرا سطح داخلی چادر شروع به چکه کردن میکند.
*رعایت نظافت کامل در محل استقرار، بالاخص داخل چادر.
*انتقال کفش ها، کوله، کیسه خواب و هر وسیلهی دیگر به داخل چادر برای جلوگیری از نفوذ باران، رطوبت شب هنگام مناطق کوهستانی، ورود جانوران گزندهی کوچک و سرقت احتمالی آن.
*در صورتیکه مجبور به قرار دادن وسایل در خارج از چادر باشیم، این کار باید به نحوی انجام شود که امکان ورود جانوران گزنده و آب باران به داخل آنها منتفی شود. مثلاً کفش ها را در کیسهای محکم قرار دهید، در کولهها را ببندید و کیسه خواب را جمع کرده و در کیسه مخصوص بگذارید و فراموش نکنید که قبل از پوشیدن لباس ها و کفش ها آنها را خوب تکان دهید.
*بهتر است در زمان استراحت در چادر، یک چراغ قوه یا چراغ پیشانی یک قمقمه و هر آنچه را که ممکن است در شب بدان نیاز پیدا کنید، طوری در دسترس قرار دهید که در تاریکی مطلق نیز قادر به استفاده از آن ها بوده و به راحتی آن ها را بیایید.
*در هوای سرد و در کیسه خواب معمولاً سرما از قسمت انتهایی نفوذ کرده و موجب آزار میگردد. به پا کردن جوراب گرم و خشک (ترجیحاً جوراب پر) و به دست کردن یک جفت دستکش در طول شب کمک به سزایی میکند.
*در شبمانیهای کوتاه مدت و بین راهی (یک شب)، بهتر است که فقط لوازم ضروری را از کوله خارج و پس از استفاده، مجدداً در کوله قرار دهیم؛ تا اولاً صبح روز بعد زمان کمتری صرف برچیدن وسایل شود، ثانیاً در صورت وقوع خطر، احتمال نجات وسایل بیشتر گردد، ثالثاً در فضای خلوت و مرتب، شخص احساس آسایش بیشتری نسبت به فضای شلوغ و درهم و برهم خواهد داشت.
(7)
*در هوای سرد استفاده از یک چشمبند که پلک ها را گرم نگه دارد کمک قابل توجهی به استراحت چشم ها میکند.
*بیشترین اتلاف گرمایی از طریق سر انجام میشود. به سر گذاردن یک کلاه يا هدبند تا حدود زیادی از اتلاف گرما جلوگیری خواهد کرد.
*اگر در ارتفاعات بالا و سرمای زیاد، کفش های خود را هنگام خواب در آورید،به احتمال زياد با یخزدن کفش ها و مشکلات مرتبط با آن (سرمازدگی پاها و…) مواجه خواهید شد. پس در این مواقع بهتر است کیسهای روی کفش ها کشیده و با کفش به داخل کیسه خواب بروید. یا در صورت وجود جای کافی در داخل کیسه خواب، میتوان کفش ها را از پا بیرون آورده و آن ها را در یک کیسه قرار داد و سپس به داخل کیسه خواب منتقل کرد تا از یخزدگی آن ها جلوگیری شود.