اسهال مسافرتی - پیشگیری و درمان در کوهستان

استانداردهای رسمی کمیسیون پزشکی اتحادیه جهانی کوهنوردی

شماره 5

اسهال مسافرتی- پیشگیری و درمان در کوهستان

توصیه برای پزشکان، علاقمندان غیر پزشک، و کوهنوردان یا مجریان برنامه هیمالیا­نوردی

ترجمه: دکتر جلال الدین شاهبازی- لاله ایمان پرور

Th. Kupper, V.Schoeffl, J. Milledge

مقدّمه

اسهال مسافرتی یکی از مهمترین مشکلات پزشکی برای راهپیمایان و کوهنوردان می­باشد. با وجودی که جزئیات داده ها هنوز تحت بررسی است، امّا از دست دادن آب و الکترولیت ها بطور مشخصی سبب ضعف در آمادگی بدنی شده و دهیدراتاسیون، خطر ابتلا به بیماری حاد ارتفاع ( AMS)، ترومبوزیس یا تشکیل لخته/ ترومبوآمبولیسم، سرما­زدگی و سایر بیماریهای مرتبط با ارتفاع یا سرما را افزایش می­دهد. بنابراین تاکید می­گردد که کوهنوردان باید از ابتلا به اسهال مسافرتی در حد امکان دوری بجویند و نهایتاً علائم آن درمان شود.

در مقایسه با مسافران عادی، عوارض ناشی از اسهال باعث افزایش خطر در مناطق مرتفع می­گردد. بنابراین درمان بایستی سریعتر و تهاجمی­تر از مسافران عادی که پیست­های مناطق کم ارتفاع یا پارکهای ملی را برای بازدید انتخاب کرده­ اند باشد.

برای مطالعه نحوه گند­زدایی/ بهداشتی کردن آب به توصیه های شماره 6 UIAA مراجعه کنید.

میکروب­های عامل اسهال مسافرتی:

گونه­ های بسیاری می­تواند باعث اسهال شود و حداقل چهار گروه متفاوت از آن عبارتند از: ویروسها، باکتریها، تک­ یاخته ها، انگل­ها.

بناراین پیشگیری تنها راه ابتلاء نشدن به اسهال مسافرتی است. در حالی که واکسن­هایی برای مقابله با برخی از انواع میکروبها نظیر (هپاتیت A، فلج اطفال، سالمونلا تیفی) موجوداست، امّا برای به حداقل رساندن خطرات ناشی از این میکروب­ها مهمترین اقدام، رعایت بهداشت فردی و گروهی می­باشد. امّا حتّی در بهترین شرایط بیش از %75 گردشگران، اشتباهاتی را در رعایت بهداشت غذایی خواهند داشت.

عوامل تعیین کننده خطر:

عوامل متعددی در خطرات فردی دارای اهمیت اند: سن کمتر از 30 سال، منطقة سفر (مثال: اسهال در مناطق آلپ %4 و در نپال بیش از %80)، فصل بارانی، مدت زمان سفر، نوع سفر (سفر ماجراجویانه، کوهنوردی)، کاهش اسید معده (H₂ بلوکرها، داروهای خنثی کننده اسید معده و ...)، کاهش توانایی سیستم ایمنی، دیابت یا سابقه اقامت در کشورهای در حال توسعه به مدت بیش از 6 ماه.

اما باید خاطر نشان کرد که خطرات موجود برای اسهال مسافرتی بسیار متغیرند. بعضی مشاهدات حاکی از آن است که حضور دائمی در کشورهای در حال توسعه، بیش از 6 ماه شانس ابتلا به اسهال را کاهش می­دهد، احتمالا به دلیل اینکه روده به شرایط عادت می­کند. شرطی شدن ""Conditioned.

افرادی که یک یا بیش از یک فاکتور خطر را داشته باشند بایستی توصیه های فردی را توسط پزشک با تجربه در زمینه پزشکی مسافرتی Travel medicine"" دریافت کنند. توجهات خاصی باید به هر فرد – اعم از مسافر یا کارکنان محلی- که غذا را تدارک می­کنند، مبذول شود. بهداشت دست­ها (شستن دستها قبل از آماده کردن غذا!)، ابزار و وسایل (بشقاب­ها، قاشق­ها، چاقو و ...)که در تماس با غذا هستند، بسیار ضروری و لازم است. نکته مهم اینکه هر نوع گوشت را از سبزیجات، میوه جات، تخم­مرغ یا هرگونه مواد غذایی که احتمال آلوده شدن با میکروارگانیسم های بیماریزا را دارد، دور نگه دارید.

لیستی از خطرات برای مسافران

1. غذا

1. نوشیدنی­ها

1. اماکن پذیرائی

پیشگیری از اسهال مسافرتی

رعایت بهداشت سفت و سخت در مورد آب و نحوة دفع فضولات انسانی ( ضمناً به توصیة پزشکی شمارة 6 UIAA مراجعه شود)

• بهداشت دقیق فردی
• مخصوصاً قبل از آماده کردن هر گونه غذا، آب یا نوشیدنی، دستهای خود را بشوییند.
• استفاده از نوشیدنی هایی که فقط از آب سالم تهیه شود (جوشانده شده یا ضدعفونی شده) یا در اشل صنعتی تولید شود.
• در ضمن برای بهداشت دهانی!
• شیر پخته نشده و محصولات تولید شده از آن را نخورید.
• گوشت بایستی خوب پخته شود.
• سالاد نخورید.
• فقط میوه های دارای پوست را مصرف کنید.
• مراقب باشید: بعضی از میوه ها خطرناکند، حتی اگر دارای پوست باشد! برای مثال خربزه با وزنش فروخته می شود. اگر آب از طریق ناف میوه به داخل آن تزریق شود، سنگین شده و گرانتر خواهد شد، در صورتی که آب تزریق شده ناسالم باشد، آب و قند میوه، مناسبترین محیط کشت برای باکتری خواهد بود، بویژه زمانی که میوه در زیر آفتاب نگهداری شود.
• هیچ گونه سس یا چاشنی سرد یا فرآورده هایی که در ساخت آن تخم مرغ خام بکار رفته باشد، استفاده نکنید.
• ظرفها، کارد و چنگال، ماهی تابه ها و کوزه ها را همواره با آب سالم تمیز کنید.
• در صورتیکه دسترسی به آب سالم و بهداشتی مشکل باشد. برای شستشوی اولیه از آب ناسالم استفاده کنید. و در آخر با آب سالم آبکشی کنید.
• کسی که به واسطه اسهال بیمار است و احتمالا نتواند صعود کند.  از او نخواهید که در آشپزخانه کار کند برای اینکه غذا برای کسانی که می خواهند به صعود ادامه دهند، آماده می شود!

توجه! شعار "پوست بکن، بجوشان، بپز یا آن را فراموش کن" تضمین کننده غذای سالم نیست! چون بعضی میکروبها سم تولید می کنند، فارغ از فرآیند تهیه غذا کیفیت غذاهای پخته شده، بسیار مهم است.

به کیفیت خوب هر نوع فرآیند غذایی دقت کنید! به خاطر داشته باشید اگر هتل 5 ستاره با آشپزخانة جدیدالتأسیس تسهیلاتی برای شستشوی دست کارکنانش نداشته باشد به یک مطبخ شباهت خواهد داشت. توجه داشته باشید که هر کسی که به طور مرتب با مواد غذایی سروکار دارد دستهایش را قبل از تماس با مواد غذایی یا وسایل آشپزی بشوید!

نشانه های اسهال مسافرتی:

• شروع: در بیشتر موارد در سومین روز بعد از ورود به مقصد (دوره نهفته 6 ساعت تا چند روز).
• دوره زمانی علائم (عدم درمان): 3 تا 4 روز
• 10% بیش از یک هفته
• 1% اسهال مزمن (بیش از 3 هفته)
• روند بیماری
• گاستروآنتریت (اختلالات گوارشی)/ التهاب روده (بیشتر موارد)
• آبکی، در بیشتر موارد اسهال موکوسی
• درد شکمی منتشر
• استفراغ
• دمای بدن بالای 5/38 درجه سانتیگراد
• توجه: باد شکم نفرت انگیز، بوی بد آروغ، درد شکم، نفخ و تهوع احتمال عفونت با ژیاردیا می باشد. (مخصوصاً در کشورهای نپال و هند نسبتاً شایع است).

درمان:  mg200 مترونیدازول (تک دوز) یا آزیترومایسین mg 1000 (تک دوز)

• اسهال خونی (حدود 10% بیماران)
• مدفوع چرکی یا بلغم دار
• زور زدن "" Tenesmen
• تب بالای 40 درجه سانتیگراد

درمان اسهال مسافرتی:

• تأمین آب بدن!
• برای کاهش عوارض، درمان را زودتر شروع کنید.
• در صورتی که اسهال  لیتر (در حدود 2 لیوان در بزرگسالان و یک لیوان در کودکان باشد).
• بجز در مواردی که نشانه ها حداقل است از الکترولیت ها برای تأمین آب بدن استفاده کنید. (جدول 1 را ببینید). توجه: بعضی از محصولات تجاری که در دسترس است، فقط برای بزرگسالان استفاده می شود.
• علائم متوسط:
• علاوه بر تأمین آب بدن
• لوپرامید
• دوز اولیه 4 میلی گرم (دو کپسول)
• سپس یک کپسول برای هر بار اسهال آبکی (دوز دارو از 12 میلی گرم در روز و مدّت زمان مصرف آن از 48 ساعت بیشتر نباشد).
• فقط برای بیماران بالای هشت سال (برای کودکان 8-2 سال دوزاژ مخصوص تجویز گردد).
• علائم شدید
• علاوه بر تأمین آب بدن
• لوپرامید (طبق بالا)­ و از کینولونها(برای مثال اوفلوکسالین 400 میلی گرم در روز یا سیپروفلوکسالین 500 میلی گرم در روز)
• توجه: کامپیلوباکترها شایع ترین علت ابتلا به اسهال مسافرتی در نپال است. در این کشور و در نواحی جنوب شرق آسیا آزیترومایسین توصیه می شود (دوز 500 میلی گرم یک بار در روز برای 3 روز).
• در صورت بروز علائم زیر با پزشک تماس بگیرید:
• تب بالای 39 درجه سانتی گراد
• استفراغ، که بیش از دو روز طول بکشد
• اسهال خونی
• وجود علائم بیش از 5 روز
• حاملگی
• کودکان (کمتر از 6 تا 8 سال یا کوچکتر)
• افراد مسن (بالای 65 سال یا بزرگتر)
• تا زمانی که علائم درمان نشود صعود انجام نگیرد و بیمار کاملاً مایعات دریافت کند!

جدول 1: برای تهیه یک لیتر نوشیدنی جهت تأمین مایعات بدن

با تشکر از آقای فرزین غلامین که این مطلب را برای گروه ارسال نمودند.

جهت دریافت فایل PDF کلیک نمائید.

پایان